Almanya’nın başkenti Berlin, tarihi, kültürel zenginlikleri ve sanatsal dokusuyla dünya çapında bilinen bir şehirdir. Bu seride Berlin’in kültürel özelliklerini ve bu özelliklerin şehri nasıl zenginleştirdiğini inceleyeceğiz.
İlk olarak Berlin’in edebiyat haritasını çıkarmaya çalışacağım. Kimler geldi Berlin’e ve neler bıraktılar. Kısa kısa bilgiler vereceğim.
Berlin, zengin bir edebiyat tarihine ve tarihi mekanlara sahiptir. Şehir, birçok yazarın yaşadığı ve eserlerini yazdığı mekanlara ev sahipliği yapar. Bu nedenle edebiyat turları, ziyaretçilere bu mekanları ve yazarların hikayelerini keşfetme fırsatı sunar. Bu yazı da sizlere sanal bir edebiyat turu olacak. Berlin’e gelen edebiyata meraklı dostlarla bu mekanları vakit oldukça gezmeye çalışıyoruz. Türk edebiyatında da Berlin’in etkileri oldukça fazla. Osmanlı Devleti zamanında buraya gelen ilk elçilerden günümüze kadar kimler neler yazmış son üç aydır bu yönde okumalar yaptım. Aldığım notlardan bu seriye ekleyeceklerim olacak ama öncelikle dünya edebiyatından kimler yaşamış , kimler gelmiş incelemeye çalışalım.
İşte Berlin’de yaşamış veya etkisi altında kalmış bazı ünlü yazarlar:
Heinrich Heine, 1797 yılında Düsseldorf’ta doğmuş, ancak yaşamının önemli bir kısmını Berlin’de geçirmiştir. Berlin, Heine’nin edebi kariyerinin ve düşünce dünyasının şekillenmesine büyük katkıda bulunmuştur. Heine’nin Berlin’deki deneyimleri, eserlerinin ve şiirlerinin birçok yönünü etkilemiştir. Heine’nin Berlin’deki yaşamı, romantizmin etkisi altında geçmiştir ve şehirdeki kültürel ve siyasi değişimlere tanıklık etmiştir. Bu deneyimler, Heine’nin eserlerindeki eleştirel ve mizahi tonun oluşmasına katkıda bulunmuştur.
Heinrich Mann (1871-1950): Alman yazar Heinrich Mann, Berlin’de uzun yıllar boyunca yaşadı ve Alman edebiyatının önde gelen figürlerinden biri olarak kabul edilir.
Franz Hessel (1880-1941): Franz Hessel, Alman yazar ve çevirmen olarak bilinir. Berlin’in kültürel atmosferi hakkında yazdığı eserlerle tanınır.
Walter Benjamin (1892-1940): Berlin Okulu filozoflarından biri olan Walter Benjamin, edebiyat eleştirisi ve felsefe alanında önemli çalışmalar yapmıştır. Berlin’in kültürel entelektüel çevresinin bir parçası olarak kabul edilir.
Else Lasker-Schüler (1869-1945): Yahudi kökenli Alman şair ve yazar Else Lasker-Schüler, Berlin’in entelektüel ve sanatsal çevrelerinde önemli bir isim olarak bilinir.
Bertolt Brecht (1898-1956): Bertolt Brecht, Alman tiyatro tarihinde önemli bir yere sahip olan ünlü bir yazar ve oyun yazarıdır. Berlin’de “Berliner Ensemble” tiyatrosunu kurmuş ve birçok ünlü oyununu burada sahnelemiştir.
Anna Seghers (1900-1983): Alman yazar Anna Seghers, savaş sonrası dönemin edebiyatının önde gelen figürlerinden biridir ve Berlin’de etkili bir yazar olarak kabul edilir.
Erich Kästner (1899-1974): Ünlü Alman yazar Erich Kästner, Berlin’de uzun yıllar boyunca yaşadı. Çocuk edebiyatının önde gelen isimlerinden biri olarak kabul edilir. En ünlü eserlerinden biri “Emil ve Dedektifler”dir.
Alfred Döblin (1878-1957): Alfred Döblin, 20. yüzyılın başlarında Berlin’de önemli bir yazar olarak kabul edilir. “Berlin Alexanderplatz” adlı romanı, modernist edebiyatın önemli eserlerinden biridir.
Christa Wolf (1929-2011): Doğu Alman yazar Christa Wolf, Berlin’de doğdu ve yaşadı. Wolf, Almanya’nın en önemli kadın yazarlarından biri olarak kabul edilir ve eserleri sıklıkla toplumsal ve siyasi konuları ele alır.
Günter Grass (1927-2015): Ünlü Alman yazar Günter Grass, birçok eserini Berlin’de yazdı. Nobel Edebiyat Ödülü sahibi olan Grass, “Blechtrommel” (Ten Ökten) adlı romanıyla ün kazanmıştır.
Herta Müller: Nobel Edebiyat Ödülü’nü 2009 yılında kazanan Alman-Romen yazar Herta Müller de Berlin’de yaşamaktadır.
Marlene Dietrich (1901-1992): Marlene Dietrich, yazar olmasa da, ünlü Alman oyuncu ve şarkıcıdır. Berlin’de doğan Dietrich, dünya çapında ün kazanmıştır ve kariyeri boyunca birçok ünlü yazarla etkileşimde bulunmuştur.
Vladimir Nabokov (1899-1977): Ünlü Rus yazar Vladimir Nabokov, 1922’de Berlin’e göç etti ve burada “Amerikan Lolita” adlı romanını yazdı.
Christopher Isherwood (1904-1986): İngiliz yazar Christopher Isherwood, 1930’ların Berlin’inde yaşadı ve bu dönemi “Addio Berlin” adlı eserinde anlattı. Kitap daha sonra müzikal ve sinema uyarlamalarıyla büyük ün kazandı.
Paul Celan (1920-1970): Romanya doğumlu Alman şair Paul Celan, Berlin’de uzun yıllar yaşadı ve burada önemli şiirlerini yazdı. Holocaust ve soykırım sonrası deneyimleri şiirlerine yansıttı.
Robert Walser (1878-1956): İsviçreli yazar Robert Walser, 1905-1913 yılları arasında Berlin’de yaşadı. “Jakob von Gunten” gibi eserlerini bu dönemde yazdı.
Hermann Hesse (1877-1962): Hermann Hesse, ünlü İsviçreli yazar, 20. yüzyılın başlarında Berlin’de yaşadı ve yazdı. “Demian” ve “Steppenwolf” gibi önemli eserlerini bu dönemde yazdı.
Rainer Maria Rilke (1875-1926): Rainer Maria Rilke, Avusturyalı şair ve yazar, 1896-1900 yılları arasında Berlin’de yaşadı. Bu dönemde birçok şiirini yazdı ve Berlin’in kültürel atmosferinden etkilendi.
Robert Musil: Avusturyalı yazar Robert Musil, bir dönem Berlin’de yaşadı ve bu şehirdeki izlenimlerini “Berlin Notları” (Berliner Augenblicke) adlı eserinde anlattı. Musil, Berlin’in toplumsal ve kültürel dokusuna dair gözlemlerini okuyucularıyla paylaştı.
Joseph Roth: Avusturyalı yazar Joseph Roth, Berlin’de bir süre yaşadı ve bu şehir hakkında önemli yazılar yazdı. “Hotel Savoy” adlı eseri, Berlin’de geçen bir hikayeyi anlatır.
Ricarda Huch: Alman yazar Ricarda Huch, Berlin’de yaşadı ve “Berlinli Franz” adlı romanında şehrin yaşamını ve kültürel değişimlerini işledi.
Graham Greene: İngiliz yazar Graham Greene, Berlin Duvarı’nın inşa edildiği dönemde Berlin’de bulunmuş ve bu deneyimlerini “The Berlin Wall” adlı eserinde anlatmıştır.
Wladimir Kaminer: Rus doğumlu Alman yazar Wladimir Kaminer, Berlin’de yaşayan göçmenlerin yaşamlarını ve deneyimlerini komik ve dokunaklı bir dille anlattığı “Russendisko” adlı eseriyle tanınır.
Inka Parei: Alman yazar Inka Parei, Berlin’deki kentsel değişimleri ve şehrin gizemini işlediği eserleriyle dikkat çeker. “Die Schattenboxerin” ve “Was Dunkelheit war” gibi eserleri Berlin’i konu alır.
Ferdinand von Schirach: Alman yazar Ferdinand von Schirach, Berlin’de doğup büyümüş ve bu şehirde avukatlık yapmıştır. “Suçlu” ve “Suçlu Çocuklar” gibi suç hukuku temalı eserleri Berlin’de geçer.
Monika Maron: Alman yazar Monika Maron, Berlin doğumlu bir yazardır ve eserlerinde şehrin değişen yüzünü ve kişisel deneyimlerini işler. “Pawels Briefe” ve “Flugasche” gibi eserleri dikkat çeker.
Ruth Ozeki: Amerikalı yazar Ruth Ozeki, Berlin’de yaşamış ve bu şehirdeki deneyimlerini “A Tale for the Time Being” adlı romanında işlemiştir. Kitap, Japonya ile Berlin arasında köprü kurar.
Uwe Johnson: Alman yazar Uwe Johnson, Berlin doğumlu olup Doğu Almanya ve Berlin Duvarı’nın yıllarca bölünmesini ele alan “Jahrestage” (Yıllıklar) adlı dört ciltlik bir roman yazmıştır.
Charlotte Link: İngiliz doğumlu Alman yazar Charlotte Link, Berlin’de uzun yıllar yaşamış ve birçok popüler romanını bu şehirde yazmıştır. “Die Stunde der Erben” ve “Die Suche” gibi eserleri tanınır.
David Wagner: Alman yazar David Wagner, Berlin’de yaşayan bir yazardır ve şehrin sokaklarını ve yaşamını modern bir dilde anlatır. “Leben” ve “Vier Äpfel” gibi eserleri Berlin’in çağdaş yaşamına odaklanır.
Egon Erwin Kisch: Çek gazeteci ve yazar Egon Erwin Kisch, 1920’lerde Berlin’de yaşamış ve Almanya’da ün kazanmıştır. Berlin’deki sosyal ve politik değişimlere tanıklık etmiş ve bu deneyimlerini gazete yazılarına aktarmıştır.
Anna Seghers: Alman yazar Anna Seghers, Berlin’de yaşamış ve Nazi Almanyası döneminin baskısını ve savaş sonrası Berlin’i ele alan önemli eserler üretmiştir. “Das siebte Kreuz” (Yedinci Çizgi) adlı romanı bu dönemi işler.
Jenny Erpenbeck: Alman yazar Jenny Erpenbeck, Berlin’de yaşar ve şehrin tarihini ve değişimini eserlerine taşır. “Gehen, ging, gegangen” ve “Heimsuchung” gibi eserleri Berlin’in sosyal ve kültürel zenginliğine dair gözlemler içerir.
Thomas Brasch: Alman şair ve yazar Thomas Brasch, Berlin’in alternatif kültürünü ve yeraltı sanatını konu alan önemli eserler üretmiştir. “Der schöne 27. September” isimli eseri dikkat çekmiştir.
Ingeborg Bachmann: Avusturyalı şair ve yazar Ingeborg Bachmann, Berlin’de bir süre yaşamış ve bu şehirdeki deneyimlerini eserlerine yansıtmıştır. Berlin, Bachmann’ın şiirlerinde ve öykülerinde önemli bir tema olarak karşımıza çıkar.
Ilse Aichinger: Avusturyalı yazar Ilse Aichinger, Berlin’de yaşamış ve bu şehri “Die größere Hoffnung” (Büyük Umut) adlı romanında işlemiştir. Aichinger, Berlin’deki savaş sonrası dönemin atmosferini anlatır.
Ernst Toller: Alman yazar ve aktivist Ernst Toller, Berlin’de politik etkinliklerde bulunmuş ve “Eine Jugend in Deutschland” (Almanya’da Bir Gençlik) adlı otobiyografisinde Berlin dönemini anlatmıştır.
Gisela Elsner: Alman yazar Gisela Elsner, Berlin’de bir dönem yaşamış ve bu şehirdeki deneyimlerini edebi eserlerine yansıtmıştır. “Die Zerreißprobe” (Yırtılma Denemesi) gibi eserleri Berlin’i konu alır.
Peter Hacks: Alman yazar ve oyun yazarı Peter Hacks, Berlin’de yaşamış ve bu şehri tiyatro eserlerinde işlemiştir. Berlin’deki kültürel ve politik değişimi tiyatro aracılığıyla ele almıştır.
Mascha Kaleko: Alman şair Mascha Kaleko, Berlin’in 1920’ler ve 1930’lar atmosferini şiirlerinde yansıtmıştır. Berlin, Kaleko’nun şiirlerinin sıkça geçtiği bir tema olmuştur. Kaleko hakkında bir video da hazırlamıştım. Cizlavet Youtube Kanalına eklemiştik. https://www.youtube.com/watch?v=nU6qxX-rU3I&list=PL-c9dJCQdGRfCYUzzDCbJk5IlytUBf0kf&index=4
Irmtraud Morgner: Alman yazar Irmtraud Morgner, Berlin’de yaşamış ve “Amanda. Ein Hexenroman” gibi eserlerinde Berlin’deki yaşamı ve kadın deneyimlerini ele almıştır.
Kurt Tucholsky: Alman yazar ve gazeteci Kurt Tucholsky, Berlin’in 1920’ler ve 1930’lar atmosferini ve toplumsal eleştirilerini yazılarıyla ifade etmiştir. Berlin’deki kültürel ve siyasi olayları hicivle işlemiştir.
Joachim Ringelnatz: Alman şair Joachim Ringelnatz, Berlin’in 1920’ler dönemi sanatsal ve kültürel sahnesine katkıda bulunmuş ve şehri eserlerinde işlemiştir.
Thomas Mann: Alman yazar Thomas Mann, özellikle Berlin’de yaşadığı dönemde “Büyülü Dağ” gibi eserleri yazmış ve şehirdeki entelektüel atmosferden etkilenmiştir.
Heinric Böll: Alman yazar Heinrich Böll, Berlin’i savaş sonrası dönemde işlemiş ve “Die verlorene Ehre der Katharina Blum” gibi eserleri bu şehirdeki toplumsal değişimi ele almıştır.
devam edecek…